Νεοϋπερρεαλισμός

Από τον υπερρεαλισμό επηρεάστηκαν και αρκετοί μεταγενέστεροι ποιητές, κυρίως της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, οι οποίοι γράφουν νεοϋπερρεαλιστική ποίηση. Οι μεταπολεμικοί υπερρεαλιστές, ενώ αρχικά επηρεάζονται από την ποίηση των μεσοπολεμικών υπερρεαλιστών, βαθμιαία διαφοροποιοούνται διαμορφώνοντας τη δική τους ποιητική. Οι βασικές τους διαφορές εντοπίζονται κυρίως στη γλώσσα και τη θεματική. Ο μεσοπολεμικός υπερρεαλιστής ρίχνει όλο του το βάρος στη γλώσσα και προσπαθεί, καταφεύγοντας στις τεχνικές του υπερρεαλισμού, να εντυπωσιάσει. Αντίθετα ο μεταπολεμικός υπερρεαλιστής, επηρεασμένος και από τη γύρω του πραγματικότητα, δε θεωρεί τη γλώσσα ως μέσο με το οποίο θα προκαλέσει έκπληξη, αλλά ως όργανο που θα τον βοηθήσει να συλλάβει και να εκφράσει τη γύρω του εφιαλτική πραγματικότητα. Η στάση επίσης των μεσοπολεμικών υπερρεαλιστών είναι σε γενικές γραμμές, και στην αρχική φάση της ποίησής τους, αισιόδοξη απέναντι στη ζωή. Οι μεταπολεμικοί υπερρεαλιστές, αντίθετα, χωρίς να μένουν ανεπηρέαστοι από αυτή τη διάθεση, σιγά σιγά, κάτω από την επίδραση των δραματικών γεγονότων της εποχής τους, αποκτούν μια τραγική αίσθηση της ζωής, που στα βαθύτερα συστατικά της θα περάσει στην ποίησή τους. Σημαντικοί ποιητές που έγραψαν νεοϋπερρεαλιστική ποίηση είναι η Ελένη Βακαλό, ο Έκτωρ Κακναβάτος, ο Δ.Π. Παπαδίτσας, κ.ά, καθώς και οι Μίλτος Σαχτούρης και Νάνος Βαλαωρίτης, των οποίων ποιήματα παρατίθενται στη συνέχεια.

Μίλτος Σαχτούρης

Το κεφάλι του ποιητή

Έκοψα το κεφάλι μου
τό 'βαλα σ' ένα πιάτο
και το πήγα στο γιατρό μου

—Δεν έχει τίποτε, μου είπε,
είναι απλώς πυρακτωμένο
ρίξε το μέσα στο ποτάμι και θα ιδούμε

τό ριξα στο ποτάμι μαζί με τους βατράχους
τότε είναι που χάλασε τον κόσμο
άρχισε κάτι παράξενα τραγούδια
να τρίζει φοβερά και να ουρλιάζει

το πήρα και το φόρεσα πάλι στο λαιμό μου

γύριζα έξαλλος τους δρόμους

με πράσινο εξαγωνομετρικό κεφάλι ποιητή

Ο ουρανός

Πουλιά μαύρες σαΐτες τής δύσκολης πίκρας
δεν είν' εύκολο πράμα ν' αγαπήσετε τον ουρανό
πολύ μάθατε να λέτε πως είναι γαλάζιος
ξέρετε τις σπηλιές του το δάσος τους βράχους του;
έτσι καθώς περνάτε φτερωτές σφυρίχτρες
ξεσκίζετε τη σάρκα σας πάνω στα τζάμια του
κολλούν τα πούπουλά σας στην καρδιά του

Και σαν έρχεται η νύχτα με φόβο απ' τα δέντρα
κοιτάτε τ' άσπρο μαντίλι το φεγγάρι του
τη γυμνή παρθένα που ουρλιάζει στην αγκαλιά του
το στόμα της γριάς με τα σάπια τα δόντια του
τ' άστρα με τα σπαθιά και με τους χρυσούς σπάγγους
την αστραπή τον κεραυνό τη βροχή του
τη μακριά ηδονή του γαλαξία του

Ο τρελός λαγός

Γύριζε στους δρόμους ο τρελός λαγός
γύριζε στους δρόμους
ξέφευγε απ' τα σύρματα ο τρελός λαγός
έπεφτε στις λάσπες

Φέγγαν τα χαράματα ο τρελός λαγός
άνοιγε η νύχτα
στάζαν αίμα οι καρδιές
ο τρελός λαγός
έφεγγε ο κόσμος

Βούρκωναν τα μάτια του ο τρελός λαγός
πρήσκονταν η γλώσσα
βόγγαε μαύρο έντομο ο τρελός λαγός
θάνατος στο στόμα

Τα δώρα

Σήμερα φόρεσα ένα
ζεστό κόκκινο αίμα
σήμερα οι άνθρωποι μ' αγαπούν
μιά γυναίκα μού χαμογέλασε
ένα κορίτσι μού χάρισε ένα κοχύλι
ένα παιδί μού χάρισε ένα σφυρί

Σήμερα γονατίζω στο πεζοδρόμιο
καρφώνω πάνω στις πλάκες
τα γυμνά ποδάρια των περαστικών
είναι όλοι τους δακρυσμένοι
όμως κανείς δεν τρομάζει
όλοι μείναν στις θέσεις που πρόφτασα
είναι όλοι τους δακρυσμένοι
όμως κοιτάζουν τις ουράνιες ρεκλάμες
και μιά ζητιάνα που πουλάει τσουρέκια
στον ουρανό

Δυο άνθρωποι ψιθυρίζουν
τί κάνει την καρδιά μας καρφώνει;
ναι την καρδιά μας καρφώνει
ώστε λοιπόν είναι ποιητής.

Ο στρατιώτης ποιητής

Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου

Τη μιαν ημέρα έτρεμα
την άλλην ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στο φόβο
πέρασε η ζωή μου

Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω

Κάτι επικίνδυνα κομμάτια

Κάτι επικίνδυνα κομμάτια

χάος

είν’ η ψυχή μου

που έκοψε με τα δόντια του

ο Θεός

άλλοι τα τριγυρίζουν πάνω σε σανίδια

τα δείχνουν

τα πουλάνε

τ’ αγοράζουν

εγώ δεν τα πουλώ

οι άνθρωποι

τα κοιτάζουν

με ρωτάνε

άλλοι γελάνε

άλλοι προσπερνάνε

εγώ δεν τα πουλώ

Περισσότερα ποιήματα εδώ

Ποια χαρακτηριστικά του νεοϋπερρεαλισμού εντοπίζετε στα ποιήματα του Σαχτούρη;

Ο Μίλτος Σαχτούρης εκφράζεται με αλληγορίες, μικρούς μύθους, σύμβολα και εικόνες. Ο ποιητικός του κόσμος έχει χαρακτηριστεί εφιαλτικός, παράλογος, γεμάτος άγχος και ψυχικές εντάσεις. Υπάρχουν τέτοια στοιχεία στα παραπάνω ποιήματα;

Ποια συναισθήματα δημιουργεί σε σας η ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη;

-->

Ο Νάνος Βαλαωρίτης γνώρισε τον υπερρεαλισμό στα τέλη της δεκαετίας του 1930 στην Αθήνα από τους πρωτεργάτες της ελληνικής του εκδοχής (Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Κάλας, Ελύτη, Γκάτσο। Υπήρξε ανέκαθεν υπέρμαχος μιας παραβατικής λογοτεχνίας. Ένας ένθερμος υποστηρικτής αυτόνομων λογοτεχνικών έργων που μπορούν και ξεγλιστρούν μερικές φορές από τα σιδερένια δάχτυλα του κατεστημένου που προσπαθεί να τα συνθλίψει και να τα εξαλείψει. Υποστηρίζει τον υπερρεαλισμό που τονίζει την εκφραστική αισιοδοξία και την παιγνιώδη διάσταση της γλώσσας και δίνει έμφαση στη μεταφορική λειτουργία του λόγου και την εκτεταμένη χρήση του μαύρου χιούμορ. Πιστεύει ότι ο υπερρεαλισμός δεν είναι μόνο μια τεχνοτροπία που έχει συνδεθεί με το αυτόματο κείμενο και τον παραδοξολογικό του χαρακτήρα. Είναι η προσέγγιση μιας υπερπραγματικότητας με πολλά μέσα.

Περισσότερα εδώ



Νάνος Βαλαωρίτης

-->

Πιστεύω

Πιστεύω σε μια χημική ένωση Πατέρα Παντοκράτορα
Πιστεύω σε μια ηλεκτρική εκκένωση Άγιο Πνεύμα
Πιστεύω σ' έναν Γιο Μονογενή που βγήκε από το σπέρμα
Πιστεύω σε μια φυσική εξέλιξη Μητέρα Αειπαρθένα
Πιστεύω σε μιαν Εκκλησία διακόπτρια του φωτός
Και σε δώδεκα Απόστολους του Έρωτα
Πιστεύω σ' ένα Εσταυρωμένο Δέντρο
και σε μιαν αρχική ουσία Π
Πιστεύω σ' έναν άγνωστο παράγοντα
Που γεννάει την περιέργεια
πιστεύω σ' ένα πονηρό και σ' ένα αθώο πνεύμα
Πιστεύω σε μιαν ωραία γυναίκα
Που θα με κάνει ευτυχισμένο
Πιστεύω στη μεγάλη δύναμη της φαντασίας
Που μπορεί στην κόλαση να δει έναν παράδεισο
Στο καθετί που βλέπω που ακούω που μαντεύω που αγαπώ
Πιστεύω
Πιστεύω σ' έναν άνθρωπο αποφυλακισμένο
Απ' τα δεσμά της σκέψης του του φόβου του το αυγό
Άγιος ελεύθερος στον Αιώνα τον Άπαντα.
(Συλλογή Α8, Α12: Εστίες μικροβίων, 1997)
Άπνοια
Αν κατεβούμε κάποτε προς τις ακρογιαλιές
- Τι μας είναι αυτές οι ακρογιαλιές
Παρά μια διέξοδος από τη μετριότητα
Ένας αφρός σπαταλημένων ημερών
Οι εαυτοί μας συγκεντρωμένοι στην ακροθαλασσιά
Με διαφορετικά ονόματα ο καθένας
Έτοιμοι να επιβιβαστούν στα πλοία
Αναζητώντας μια χαμένη Τροία
Οι πολυμήχανοι οι ωκύποδες με λόγια φτερωτά -
Το θέμα της συζήτησης στην τελευταία συνάντηση
Περί ανέμων και υδάτων και περί φαντασμάτων
Αγκαλά και δεν θυμάμαι τι ειπώθηκε ακριβώς
Ακούστηκαν πολλές φωνές μες στις σκηνές
περί θυσίας ο λόγος και περί αποπλεύσεως
Και περί θεάς Αρτέμιδος - όμως λείπει το άθροισμα
Λείπει το εγώ που σημειώνει και περιεργάζεται
Το αύριο και το σήμερα το άλλοθι και το εδώ
Του επί ξηρού ακμής παντοτινά ιστάμενου
Γίγαντα που βαστάει στα χέρια του τον ουρανό
(Συλλογή: Ήλιος ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης, 1996)

Ποια νεοϋπερρεαλιστικά χαρακτηριστικά εντοπίζονται στα ποιήματα του Νάνου Βαλαωρίτη και στο ποίημα "Μικρός θρήνος" του σχολικού βιβλίου;

Ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστκά υπάρχουν στην ποίηση του Νάνου Βαλαωρίτη; Τι συναισθήματα σας προκαλεί;